كفپوش گرانولي ;بررسي ويژگي‌ها، فرآيند توليد و كاربردهاي در فضاهاي ورزشي و شهريچكيدهكفپوش‌هاي گرانولي به عنوان يكي از نوآورانه‌ترين محصولات در حوزه ايمن‌سازي فضاهاي ورزشي، تفريحي و صنعتي، طي سال‌هاي اخير مورد توجه ويژه‌اي قرار گرفته‌اند. اين كفپوش‌ها با استفاده از گرانول‌هاي لاستيكي بازيافتي توليد مي‌شوند و ضمن حفظ خواص مكانيكي مطلوب، نقش بسزايي در كاهش آلودگي محيط زيست دارند. در اين پژوهش، ويژگي‌هاي فني، مواد اوليه، فرآيند توليد، و كاربردهاي كفپوش گرانولي بررسي مي‌شود. همچنين عملكرد مكانيكي، مقاومت سايشي، جذب ضربه و مزاياي زيست‌محيطي اين نوع كفپوش نسبت به نمونه‌هاي سنتي مورد تحليل قرار مي‌گيرد. نتايج نشان مي‌دهد كه كفپوش‌هاي گرانولي، به‌ويژه توليدات مبتني بر فناوري‌هاي نوين داخلي، از نظر دوام، ايمني و صرفه‌جويي اقتصادي عملكردي قابل توجه دارند.۱. مقدمهرشد فزاينده شهرنشيني و توسعه فضاهاي ورزشي و تفريحي در دهه‌هاي اخير، نياز به استفاده از مصالحي ايمن، مقاوم و دوستدار محيط زيست را افزايش داده است. يكي از گزينه‌هاي نوين كه در پاسخ به اين نياز مطرح شده، كفپوش گرانولي است. اين نوع كفپوش عمدتاً از ذرات لاستيكي بازيافتي حاصل از تايرهاي فرسوده توليد مي‌شود و به دليل ويژگي‌هاي جذب ضربه، مقاومت در برابر سايش و پايداري در شرايط محيطي مختلف، جايگزيني مناسب براي كفپوش‌هاي سنتي مانند سيماني، موزاييكي يا PVC محسوب مي‌شود.از منظر زيست‌محيطي، استفاده از تايرهاي مستعمل در توليد كفپوش گرانولي، گامي مؤثر در راستاي بازيافت مواد و كاهش پسماندهاي غيرقابل تجزيه به شمار مي‌رود. در سال‌هاي اخير، شركت‌هاي داخلي از جمله مجموعه‌هايي همچون توليدكنندگان تخصصي كفپوش‌هاي صنعتي و ورزشي كشور، با بهره‌گيري از فناوري‌هاي نوين توانسته‌اند محصولات گرانولي با كيفيت بالا و استانداردهاي جهاني توليد كنند. ۲. مروري بر پيشينه تحقيقمطالعات مختلف نشان داده‌اند كه استفاده از گرانول لاستيكي در توليد كفپوش، نه تنها از نظر اقتصادي مقرون به صرفه است، بلكه در كاهش آلودگي صوتي و افزايش ايمني سطح نيز مؤثر مي‌باشد. پژوهش‌هاي انجام‌شده در اروپا و شرق آسيا نشان مي‌دهد كه كفپوش‌هاي گرانولي توانايي جذب انرژي ضربه تا ۶۰٪ بيشتر از كفپوش‌هاي پلي‌اتيلني دارند.در ايران نيز طي دهه گذشته، توسعه اين صنعت رشد قابل توجهي يافته است. با گسترش توليدكنندگان داخلي و ارتقاي كيفيت چسب‌هاي پلي‌يورتان، سطح عملكرد محصولات ايراني در مقايسه با نمونه‌هاي خارجي بهبود چشمگيري داشته است. يكي از نمونه‌هاي موفق در اين زمينه، برخي شركت‌هاي فعال در زمينه‌ي توليد كفپوش‌هاي لاستيكي و گرانولي هستند كه توانسته‌اند با استانداردسازي فرآيند توليد و كنترل كيفي دقيق، محصولات خود را در پروژه‌هاي ورزشي و شهري مورد استفاده قرار دهند. ۳. مواد اوليه و روش توليد۳.۱. مواد اوليهمواد اصلي مورد استفاده در توليد كفپوش گرانولي عبارت‌اند از:

• گرانول لاستيك بازيافتي: عمدتاً از تايرهاي خودروهاي سبك و سنگين به دست مي‌آيد.
• چسب پلي‌يورتان: براي اتصال ذرات گرانول و ايجاد ساختار يكنواخت و مقاوم.
• رنگ‌دانه‌هاي صنعتي: براي ايجاد تنوع رنگي و زيبايي ظاهري.

۳.۲. فرآيند توليدفرآيند توليد معمولاً شامل مراحل زير است:

1. آماده‌سازي گرانول: تميزكاري، جداسازي الياف و فلزات.
2. مخلوط‌سازي: تركيب گرانول با چسب و رنگ‌دانه در نسبت مشخص.
3. قالب‌گيري: تزريق يا فشرده‌سازي مخلوط در قالب‌هاي مخصوص.
4. پخت و خشك‌سازي: تحت فشار و دماي كنترل‌شده جهت استحكام‌بخشي نهايي.
5. كنترل كيفيت: بررسي چسبندگي، سختي، مقاومت در برابر ضربه و تابش UV.

در برخي واحدهاي توليدي پيشرفته داخلي، از جمله شركت‌هايي با فناوري روز (نظير الاست ايران)، اين مراحل با دستگاه‌هاي اتوماتيك انجام شده و دقت تركيب و يكنواختي محصول به طور قابل توجهي افزايش يافته است. ۴. ويژگي‌هاي فني و عملكرديكفپوش گرانولي داراي خصوصيات متنوعي است كه آن را براي كاربردهاي گوناگون مناسب مي‌سازد:

• مقاومت در برابر ضربه: جذب انرژي و كاهش احتمال آسيب در زمين‌هاي بازي يا باشگاه‌ها.
• دوام بالا: مقاومت در برابر تغييرات دما، رطوبت و سايش.
• ضد لغزش: افزايش ايمني در محيط‌هاي مرطوب.
• نگهداري آسان: قابليت شست‌وشو و تعمير سريع.
• پايداري زيست‌محيطي: بازيافت‌پذيري و كاهش ضايعات صنعتي.

 ۵. كاربردهاكفپوش‌هاي گرانولي در حوزه‌هاي مختلفي مورد استفاده قرار مي‌گيرند، از جمله:

• زمين‌هاي ورزشي سرپوشيده و روباز
• پياده‌روها و مسيرهاي دوچرخه‌سواري
• پارك‌ها و محوطه‌هاي بازي كودكان
• سالن‌هاي بدنسازي و ايروبيك
• كارگاه‌ها و محيط‌هاي صنعتي با نياز به جذب ارتعاش

در سال‌هاي اخير، گسترش پروژه‌هاي شهري سبز و افزايش توجه شهرداري‌ها به مسائل ايمني و پايداري، باعث شده كه كفپوش گرانولي به عنوان يكي از گزينه‌هاي اصلي در طراحي فضاهاي شهري مطرح شود. ۶. ارزيابي عملكرد مكانيكيآزمون‌هاي مكانيكي نشان داده‌اند كه كفپوش‌هاي گرانولي داراي ضريب بازگشت ضربه‌اي بين ۳۰ تا ۵۰ درصد هستند. اين ويژگي سبب مي‌شود انرژي حاصل از سقوط اجسام يا حركت افراد در سطح كفپوش به‌طور مؤثر جذب شود. مقاومت سايشي بالاي اين كفپوش‌ها نيز امكان استفاده طولاني‌مدت بدون تغيير ظاهري قابل توجه را فراهم مي‌سازد.در مقايسه با كفپوش‌هاي PVC يا اپوكسي، كفپوش‌هاي گرانولي در محيط‌هاي باز عملكرد بهتري از خود نشان مي‌دهند، چرا كه در برابر تابش مستقيم نور خورشيد، بارش باران و تغييرات دمايي كمتر دچار تغيير خواص مي‌شوند. ۷. بحث و تحليلتوسعه صنعت كفپوش گرانولي در كشور، علاوه بر جنبه‌هاي اقتصادي، تأثير قابل توجهي بر مديريت پسماندهاي لاستيكي داشته است. با توجه به آمار موجود، سالانه بيش از ۲۰۰ هزار تن تاير فرسوده در ايران توليد مي‌شود كه در صورت عدم بازيافت، تهديدي جدي براي محيط زيست محسوب مي‌گردد. استفاده از اين مواد در توليد كفپوش‌هاي ايمن و مقاوم، مدلي موفق از اقتصاد چرخشي را ارائه مي‌دهد.شركت‌هاي فعال در اين حوزه با تمركز بر ارتقاي كيفيت مواد اوليه، بهينه‌سازي فرآيند پخت و استفاده از چسب‌هاي كم‌بو و غيرسمي، سهم مهمي در توسعه فناوري داخلي ايفا كرده‌اند. محصولات اين شركت‌ها اكنون در پروژه‌هاي ملي و بين‌المللي به‌كار گرفته مي‌شوند و با استانداردهاي ايمني EN1177 و ASTM مطابقت دارند. ۸. نتيجه‌گيرينتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه كفپوش‌هاي گرانولي به عنوان مصالحي پايدار، بادوام و اقتصادي، جايگزيني مناسب براي كفپوش‌هاي سنتي محسوب مي‌شوند. استفاده از گرانول لاستيك بازيافتي ضمن كاهش آلودگي‌هاي زيست‌محيطي، موجب بهبود عملكرد مكانيكي و ايمني فضاهاي ورزشي و شهري مي‌گردد.با توجه به توانمندي شركت‌هاي داخلي در توليد كفپوش گرانول با استانداردهاي بين‌المللي، توسعه اين صنعت مي‌تواند ضمن ايجاد اشتغال، به تحقق اهداف توسعه پايدار در كشور كمك كند. استمرار حمايت از توليدكنندگان و پژوهش در زمينه فرمولاسيون‌هاي جديد، مسير پيشرفت آينده اين حوزه را هموار خواهد ساخت. ۹. منابع

1. ASTM F1292-18. Standard Specification for Impact Attenuation of Surfacing Materials within the Use Zone of Playground Equipment. ASTM International, 2018.
2. European Standard EN1177. Impact Absorbing Playground Surfacing - Safety Requirements and Test Methods. 2018.
3. علي‌نژاد، م.، و همكاران (1400). بررسي خواص مكانيكي كفپوش‌هاي لاستيكي حاصل از بازيافت تاير. مجله مهندسي پليمر ايران، 8(2)، 45–56.
4. مرادي، ح. (1401). تحليل اقتصادي و زيست‌محيطي بازيافت لاستيك در توليد كفپوش‌هاي گرانولي. فصلنامه مهندسي محيط زيست، 12(4)، 67–79.